Kosmetyka naturalna

Od tysiącleci ludzie fascynowali  się  pięknem ludzkiego ciała i dbali o to by zachować jego urodę jak najdłużej. Przez wiele lat do pielęgnacji stosowano nieprzetworzone, naturalne produkty takie jak oleje roślinne, olejki eteryczne, popiół, glinę, alabaster, mąkę ryżową, mleko, owoce. 

Z początkiem XX wieku nastąpił przełom i zaczęły powstawać nowe produkty kosmetyczne na skalę przemysłową. Głównymi składnikami kosmetyków stały się syntetyczne substancje, które można było łatwo i tanio wyprodukować w laboratorium. 

Po latach beztroskiego stosowania chemii w kosmetykach, okazało się, że powszechnie stosowane substancje syntetyczne nie zawsze są obojętne dla naszego organizmu i środowiska. Niektóre okazały się podrażniające, alergizujące lub nawet szkodliwe. W latach 70-tych powoli zaczęto zmieniać receptury kosmetyków poprzez zastępowanie syntetyków naturalnymi odpowiednikami i tak powstały zalążki kosmetyki naturalnej, która rozwija się do dzisiaj.

Ogólna "budowa" kremu

Krem to podstawowy kosmetyk co codziennej pielęgnacji skóry. 

W skład obecnie produkowanych kosmetyków wchodzi ogromna liczba związków organicznych i nieorganicznych, a wśród nich znajdziemy zarówno substancje syntetyczne jak i pochodzenia naturalnego. 

Receptura kosmetyku nie może być przypadkowym zestawem surowców, musi mieć udokumentowaną skuteczność i wartość użytkową potwierdzoną badaniami. Do tego dochodzą badania chemiczno – mikrobiologiczne i toksykologiczne surowców i wyrobu gotowego. 

Równie ważna jak lista składników jest też technologia produkcji. Według tej samej listy składników można sporządzić kilka różnie wyglądających kremów o zupełnie innych własnościach, nawet zakładając, że znamy procentowe ilości wszystkich składników. Każdy preparat kosmetyczny – receptura posiada szczegółowy opis procesu technologicznego określający sposób łączenia składników, temperaturę mieszania, rodzaj urządzenia do przerobu i konfekcji. 

Skład kremu 

Składniki kremu możemy podzielić ogólnie na 3 grupy: 

1. Składniki bazowe: woda, alkohol, substance tłuszczowe - stanowią większość masy kosmetyku.
2. Składniki pomocnicze: emulgatory, składniki konsystencjotwórcze, składniki stabilizujące, konserwanty, barwniki, kompozycje zapachowe.
3. Składniki czynne warunkujące działanie i efekty kosmetyczne.

Wiele składników kosmetyku pełni kilka funkcji naraz, tzn. może być jednocześnie emolientem, poprawiać konsystencję i chronić przed negatywnym wpływem promieniowania UV (np. masło shea).

 

Większość oferowanych na rynku kremów pielęgnacyjnych, zarówno do twarzy, jak i do ciała, to emulsje. Emulsje powstają w wyniku wymieszania substancji tłuszczowych z wodą. Ponieważ taka mieszanka posiada tendencję do rozwarstwiania się (jako że woda i tłuszcz z natury się nie mieszają), stabilizuje się ją za pomocą emulgatorów i ewentualnie utwardzaczy. Najprostszy krem składa się więc z wody, tłuszczu i emulgatora. 

Aby  poszerzyć możliwości pielęgnacyjne kremu  wprowadza się do niego tzw. substancje aktywne, aby przedłużyć mu „życie” wprowadza się konserwanty, aby uprzyjemnić aplikację i stosowanie dodaje się składniki poprawiające konsystencję, ułatwiające rozprowadzanie, zapachowe, barwiące…

W kosmetykach naturalnych  składniki bazowe, składniki pomocnicze i składniki czynne są (w odróżnieniu od kosmetyków konwencjonalnych) pochodzenia naturalnego.

Składniki/INCI

Skład kosmetyku opisuje się według międzynarodowego nazewnictwa składników kosmetycznych – INCI (International  Nomenclature of Cosmetic Ingredients). 

Na podstawie składu INCI możemy dowiedzieć się co dokładnie zawiera dany kosmetyk. Jest to informacja obowiązkowa i musi znaleźć się na opakowaniu lub ulotce kosmetyku. W systemie INCI stosuje się angielskie nazwy związków chemicznych oraz łacińskie nazwy roślin.

Obszerny katalog składników kosmetycznych obejmuje ponad 14 tysięcy składników i jest on na bieżąco uzupełniany.  Panuje błędne przekonanie, że im krótsza lista składników tym mniej szkodliwy kosmetyk – jednak skrócona lista składników może oznaczać np. mniejszą liczę składników aktywnych. 

Kolejność składników

Składniki są spisane w porządku ilościowym malejącym, aż do stężenia 1%  (czyli składnik, którego jest w kosmetyku najwięcej jest wymieniony na liście jako pierwszy). Jeśli dwa lub więcej komponentów występuje w takiej samej ilości, to są one porządkowane zgodnie z alfabetem. Poniżej  stężenia 1% składniki mogą być wymienione w sposób nieuporządkowany. 

Składniki często występują w takiej kolejności: woda, substancje tłuszczowe, humektanty, substancje powierzchniowo czynne, substancje aktywne, konserwanty, antyutleniacze, barwniki, zapachy. 

• Kompozycje zapachowe i aromaty określa się jako: „parfum” (zapach), „aroma”(aromat). 
• Wszelkie mieszaniny konserwantów, składników aktywnych muszą być wyszczególnione.  
• W składzie kosmetyku wymienia się także tzw. potencjalne alergeny, czyli 26 składników kompozycji zapachowych, które u osób szczególnie wrażliwych mogą wywoływać uczulenia. 

Składniki mogą być oznaczone przez kombinację liczb i liter lub skrótów np.: 

• Barwniki są nazwane numerem według indeksu kolorów (CI– Colour Indeks). Znajdziemy je pod nazwą Cl i numerem 10000 do 80000.
• Farby do włosów o złożonej budowie chemicznej mogą być oznaczone przez kombinację koloru i numeru poprzedzonego literami HC (Hair Color).
• EDTA = kwas etylenodiaminotetraoctowy
• PEG= polietylenowy polimer tlenku etylenu
• BHA = butylohydroksyanizol

Ogólnie o składnikach kosmetyków

Woda (INCI: aqua) 

Woda to główny składnik większości kosmetyków, stanowi ważny surowiec i wbrew pozorom wcale nie najtańszy. Musi ona mieć odpowiednią czystość - co najmniej taką, jak woda pitna, ale najczęściej jest dodatkowo oczyszczana i badana pod kątem czystości chemicznej i mikrobiologicznej. Wbrew obiegowym opiniom, nawilżanie skóry wodą nie daje trwałego efektu kosmetycznego. Namoczenie skóry zwiększa nawilżenie na krótki czas i jeśli woda nie zostanie zatrzymana w naskórku szybko wyparowuje do otoczenia. Dlatego najefektywniejszą metodą nawilżania skóry jest wzmacnianie naturalnych barier hamujących utratę wody.

Woda w kosmetyku pełni funkcję rozpuszczalnika, wpływa na konsystencję produktu i jest nośnikiem aktywnych substancji w niej rozpuszczalnych. Jeżeli do produkcji kosmetyków stosujemy wodę termalną lub hydrolaty kwiatowe to woda pełni wtedy także funkcję składnika aktywnego.

• Hydrolat kwiatowy (woda kwiatowa, woda aromatyczna) jest to produkt otrzymywany przy destylacji z parą wodną całych roślin lub ich części.  Zawiera wiele cennych substancji aktywnych, dobroczynnych dla skóry - substancje roślinne rozpuszczalne w wodzie oraz śladowe (0.02% - 0.5%) ilości olejków eterycznych. Wody kwiatowe używane są jako faza wodna w produkcji lotionów, kremów i mydeł. Samodzielnie mogą być używane jako toniki, czy odświeżacze powietrza do pomieszczeń. Hydrolaty mają różne właściwości w zależności od roślin, od których pochodzą.
• Woda termalna - to woda lecznicza, pochodząca z warstw leżących głęboko pod ziemią, której temperatura na wypływie ze źródeł wynosi co najmniej 20ºC. W trakcie przepływu przez kolejne warstwy geologiczne, woda termalna wzbogacana jest różnymi pierwiastkami śladowymi i minerałami. Wody różnią się nieco działaniem, bo w każdym źródle kryje się niepowtarzalny zestaw innych substancji. Ich korzystny wpływ na organizm został naukowo zbadany i potwierdzony medycznie. Czysta woda termalna wykorzystywana jest do różnych zabiegów wodnych, można stosować ją do kąpieli, okładów, ale także jako składnik preparatów przeznaczonych do pielęgnacji skóry wrażliwej.
    

Parafina (INCI: Paraffinum Liquidum)

Parafina jest mieszaniną węglowodorów nasyconych i otrzymywana jest m.in. z ropy naftowej, ze smoły węgla brunatnego lub syntetycznie. Nie ma smaku, zapachu, jest nierozpuszczalna w wodzie i etanolu. Nie jest przyswajalna dla organizmu człowieka, nie ma w niej składników odżywczych, nie uczula.

Jest powszechnie używana w tradycyjnych kosmetykach, z uwagi na niską cenę i łatwość pozyskania. Parafiny (stałe) stosowane są popularnymi składnikami sztyftów, kredek, szminek, okładów, masek. Oleje parafinowe (mineralne, płynne parafiny) stosowane są do wyrobu kremów, mlecz-ka, olejków do opalania, płynów do włosów, okładów, maseczek, masażu.

Działanie: natłuszcza, nawilża, wygładza, zapewnia ochronę, uelastycznia. Po aplikacji pozostaje na powierzchni skóry - działa zewnętrznie (przez okluzję) tzn. tworzy na powierzchni skóry film utrudniający przenikanie wody przez naskórek i w ten sposób chroni skórę przed utratą wilgoci.

 

 Minusy parafin.

Oleje mineralne powodują całkowitą okluzję, a tym samym odcięcie skóry od środowiska zewnętrznego. Ma to swoje zalety (zabezpieczenie skóry przed substancjami szkodliwymi), ale również wady: nie pozwalają na przenikanie substancji hydrofilowych (czyli np. wody) do skóry, utrudnia jej oddychanie (warstwa jest nieprzepuszczalna także dla gazów), uniemożliwiają prawidłowe wnikanie w skórę składników aktywnych zawartych w kremie lub lekach, czyniąc je w dużej części bezużytecznymi, hamuje wydzielanie i wydalanie produktów przemiany materii.

Wciskając się w pory (w tym ujścia gruczołów) uniemożliwia swobodne wydalanie łoju i potu. Blokując swobodne usuwanie łoju powoduje zaczopowanie gruczołów łojowych i powstawanie zaskórników. Parafina odcinając dopływ tlenu z otoczenia sprzyja rozwojowi bakterii beztlenowych w skórze. Kurz, cząstki pudru, różu, tuszu itd. łatwo przylegają do powłoki parafinowej. Parafina jest lepka, łatwo przylega do skóry, trudno ją zmyć ze skóry, bowiem węglowodory są mało reaktywne chemicznie i bardzo stabilne.

Z uwagi na odczucia aplikacyjne (gładkość skóry) oraz długotrwałe pozostawanie na skórze, wiele baz i fluidów pod makijaż zawiera parafinę zmieszaną z barwnikami, ponieważ skutecznie maskuje ona nierówności skóry i przebarwienia – wypełnia drobne zagłębienia i pory. Nadmierne stosowanie kosmetyków z parafiną może prowadzić do rozszerzenia porów.

W celu złagodzenia lub likwidacji negatywnych skutków okluzji, do preparatów kosmetycznych zawierających parafiny dodaje się środki osłabiające spójne warstwy oklu-zyjne, są to: tłuszcze, woski (cetiol, mirystol), sterole.
 
W związku ze szczelną powłoką okluzyjną powinniśmy unikać produktów (szczególnie kremów i maści do twarzy w przypadku cery tłustej) zawierających w dużych ilościach: Paraffin, Mineral Oil, Paraffinum liquidum, perliqu-idum, Petrolatum, Petroleum, Microcrystalline wax, Syn-thetic Wax, Isoparaffin, Ceresin, Vaseline, Cera Microcristallina, Ozokerite.

Zamiast produktów z parafiną najlepiej wybierać produkty zawierające np. wosk Candelilla, caranuba, pszczeli (beeswax), olej jojoba (Simmondsia Chinensis Seed Oil), alkohole tłuszczowe: cetyl-, stearyn-, oleyl-, lauryl-alcohol, masło kakaowe (Theobroma Cacao Seed Butter), masło shea (Butyrospermum Parkii), sorbitol, glicerynę, mannitol, lecytynę.

C.D.N.

Ile natury i ekologii w kremie

Różnice między kosmetykami naturalnymi a konwencjonalnymi. 

Na rynku można znaleźć wiele produktów kosmetycznych, które określa się mianem kosmetyków naturalnych, choć zawierają wiele składników, które naturalne nie są. Jest to spowodowane tym, że brakuje regulacji prawnej, która definiowałaby dokładnie czym jest kosmetyk naturalny lub ekologiczny. 

Dlatego odróżnienie prawdziwie naturalnego kosmetyku od kosmetyku, który jedynie udaje naturalny, jest trudne. Wielu producentów wykorzystuje pojęcie kosmetyku ekologicznego lub naturalnego dla celów marketingowych i wzrostu sprzedaży. Przy wyborze sugerujemy się grafiką lub napisem odwołującym się do natury: „naturalny”, „na bazie wyciągów roślinnych”, „ekstrakty roślinne”, „siła natury”, „wprost z natury”… Fakt obecności w składzie ekstraktu roślinnego decyduje o przypisaniu kosmetykowi cech naturalności. W rzeczywistości kosmetyki te zawierają składniki naturalne w bardzo małych ilościach lub nie zawierają ich wcale.

Zobaczmy, jakie są zasadnicze różnice między modelowymi kosmetykami ekologicznymi zawierającymi blisko 100 % składników pochodzenia naturalnego,
a kosmetykami konwencjonalnymi.

Jak odróżnić konwencjonalne od eko

Aby odróżnić kosmetyk naturalny od konwencjonalnego, możemy zagłębić się w jego skład czyli odszyfrować listę składników INCI. Nie jest to jednak łatwe zadanie. Poświęcając trochę czasu jesteśmy w stanie znaleźć informacje o danym składniku w książkach lub na portalach internetowych. Zadanie robi się jeszcze trudniejsze gdy chcemy kupić kosmetyk ekologiczny – skąd mamy wiedzieć, że dany ekstrakt roślinny pochodzi z ekologicznych upraw i czy producent przy produkcji kosmetyku nie zanieczyszcza środowiska?

Aby pomóc konsumentom w wyborze prawdziwych naturalnych i ekologicznych kosmetyków powstały niezależne jednostki certyfikujące (np. francuski Ecocert lub Cosmebio), które kierując się ściśle określonymi regułami i zasadami precyzyjnie definiują pojęcie kosmetyku naturalnego i nadają to miano tylko tym produktom, które spełniają ich surowe wymogi w każdym zakresie. Opakowania takich produktów są oznaczone znakiem organizacji certyfikującej, powinna znaleźć się tam też informacja dotycząca procentowej zawartości składników pochodzenia naturalnego i certyfikowanych składników ekologicznych.

Wiele kryteriów obowiązujących przy certyfikacji przez różne jednostki jest takich samych lub bardzo do siebie podobnych. Procesowi certyfikacji podlega nie tylko sam produkt, ale również zakład produkcyjny. Producent powinien umożliwić danej jednostce przeprowadzenie inspekcji dowolnego miejsca zakładu, jak również wszelkich dokumentów, w tym księgowych. Jednostka certyfikująca musi przeprowadzić pełną, niezapowiedzianą inspekcję minimum raz do roku. Certyfikacja obejmuje także atestowanie dostawców wszystkich surowców.

Zdobycie takiego certyfikatu wcale nie jest łatwe. Żeby móc produkować kosmetyki naturalne trzeba zmienić całą linię produkcyjną. Kremy ekologiczne nie mogą stykać się z tymi tradycyjnymi, a do czyszczenia i dezynfekcji wszelkich urządzeń produkujących te kosmetyki muszą być stosowane tylko detergenty ze znaczkiem eko.

Kwestia poddania kosmetyku naturalnego lub organicznego procesowi certyfikacji, jest wyłącznie decyzją producenta i nie jest obowiązkowa.

Kosmetyki eko i bio są zdecydowanie droższe niż kosmetyki tradycyjne, ponieważ ich produkcja wiąże się z restrykcyjnymi wymaganiami.

Wymogi certyfikacyjne - co "musi" eko-kosmetyk

Znakiem Ecocert i Cosmebio  mogą być oznakowane produkty, które spełniają następujące kryteria:

• Ilość stosowanych surowców pochodzenia naturalnego wynosi przynajmniej 95%. Do produkcji kosmetyków naturalnych wykorzystywane są składniki pochodzenia roślinnego (np. ekstrakty roślinne, oleje roślinne, olejki eteryczne), zwierzęcego(np. mleko) i mineralnego (m.in. nieorganiczne pigmenty, glinki, glinokrzemiany, mika, krzemionka i różne naturalne sole). Produkcja kosmetyków naturalnych lub ekologicznych powinna odbywać się w odseparowaniu od produktów nie podlegających certyfikacji aby wyeliminować ryzyko przypadkowego domieszania zabronionych składników. Dotyczy to również przechowywania i właściwego oznakowania zarówno surowców, jak i gotowych wyrobów.

• Przynajmniej 50% musi pochodzić z kontrolowanych upraw biologicznych. Wyciągi roślinne, stosowane w recepturach muszą pochodzić z nadzorowanych plantacji, których kontrola rozpoczyna się w momencie przygotowania gleby. Zanim zostanie założona plantacja ekologiczna, przez okres 3 kolejnych lat sprawdzany jest skład chemiczny gleby, na której rośliny mają rosnąć. Oprócz ziemi bada się wodę deszczową i tę, która używana jest do podlewania upraw, pod kątem stopnia i rodzaju zanieczyszczeń występujących w wodzie. Niedozwolone jest także stosowanie konwencjonalnych środków ochrony roślin i nawozów. Dopuszcza się używanie wyłącznie takich, które znajdują się na listach dozwolonych i certyfikowanych środków.

• Zakazane jest stosowanie produktów petrochemii tj. olej silikonowy, parafiny i produktów syntetycznych. Nie zawierają sztucznych substancji zapachowych i barwiących.

• Dozwolone są tylko niektóre konserwanty stosowane powszechnie w środkach spożywczych, w minimalnych ilościach. Wymogi bezpieczeństwa produktu nie pozwalają na zaniechanie ich używania, dopuszczone są niewielkie ilości tzw. konserwantów identycznych z naturalnymi, których odpowiedniki, w postaci chemicznie takich samych lub bardzo zbliżonych związków, występują w przyrodzie. 

• Zakaz testowania produktu końcowego na zwierzętach.

• Zakaz stosowania enzymów, surowców modyfikowanych genetycznie, niedopuszczalne jest stosowanie  promieniowania radioaktywnego w celu sterylizacji produktu.

• Proces produkcji powinien być przyjazny dla środowiska  na wszystkich swoich etapach. Opakowanie powinno być biodegradowalne lub nadawać się  do ponownego użycia. Zabronione jest też pakowanie w aerozole wykorzystujące sprężone gazy, takie jak propan, butan, izobutan. 

 

• Nie wolno stosować surowców pochodzących z martwych zwierząt. Dozwolone są składniki pochodzenia zwierzęcego, ale pozyskane z żywych zwierząt (np. mleko, wosk pszczeli).

Produkt, który spełnia wszystkie, powyższe wymagania może być określany jako ekologiczny.

W ostatnich latach wiodące europejskie jednostki certyfikacyjne (francuski Ecocert, Cosmebio, niemiecki BDIH, angielski Soil Association, włoski ICEA, belgijski Bioforum), opracowały wspólne i jednolite zasady certyfikacji kosmetyków o nazwie COSMOS (Cosmetics Organic Standard).